Dokładnie 90 lat temu „Mazurek Dąbrowskiego” stał się hymnem Polski

90 lat temu, 26 lutego 1927 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych RP wydało okólnik ogłaszający zmodyfikowaną wersję „Mazurka Dąbrowskiego” oficjalnym hymnem narodowym.

Mazurek Dąbrowskiego powstał w 1797 roku we Włoszech i stał się popularną pieśnią patriotyczną. Przez lata doczekał się licznych modyfikacji tekstu w zależności od okoliczności i miejsca w jakich był wykonywany, natomiast jego prosta melodia zawsze był niezmienny i towarzyszył Polakom we wszystkich zaborach i zrywach powstańczych.

W maju 1797 roku po wydaniu przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego odezwy do rodaków, do Włoch przybywali Polacy, by służyć u boku Napoleona, który – jak wierzyli – pomoże im odzyskać utraconą ojczyznę. Do służby w Legionach zaciągnęło się wówczas około 7 tysięcy żołnierzy. Między 16 a 19 lipca podczas pobytu polskich legionistów w Reggio Emilia poeta Józef Wybicki napisał „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, którą na cześć generała Dąbrowskiego nazwano „Mazurkiem Dąbrowskiego”. Powszechnie mówi się, że „Pieśń Legionów Polskich” powstała do melodii ludowego mazurka. Najczęściej podaje się, że po raz pierwszy publicznie pieśń odśpiewano 20 lipca 1797 roku. W 1799 roku tekst pieśni ukazał się drukiem w piśmie wydawanym we Włoszech pt. „Legionowa dekada”. W Polsce po raz pierwszy opublikowano go w 1806 roku.

„Mazurek Dąbrowskiego” początkowo składał się z 6 zwrotek.
Oto tekst według rękopisu Józefa Wybickiego.

1.  Jeszcze Polska nie umarła
kiedy my żyjemy
Co nam obca moc wydarła
szablą odbijemy

ref. Marsz, marsz, Dąbrowski
do Polski z ziemi włoski
za Twoim przewodem
złączem się z narodem

2.  Jak Czarniecki do Poznania
wracał się przez morze
dla ojczyzny ratowania
po szwedzkim rozbiorze

3. Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
będziem Polakami
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy

4. Niemiec, Moskal nie osiądzie
gdy jąwszy pałasza
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza

5. Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany
„słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany”

6. Na to wszystkich jedne głosy:
„Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy
Kościuszkę, Bóg pozwoli”

„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” była bardzo popularnym utworem muzycznym wśród legionistów walczących u boku gen. Dąbrowskiego. Późnym latem pisał on do Józefa Wybickiego następująco: „Żołnierze do Twojej pieśni nabierają coraz więcej gustu i my ją sobie często nuciemy z winnym szacunkiem dla autora”.

„Mazurka Dąbrowskiego” śpiewano przy okazji świąt narodowych i powstań niepodległościowych w ciągu XVIII i XIX stulecia. Melodyczny utwór cieszył się także powszechną aprobatą m.in. wśród mieszkańców Księstwa Warszawskiego. Obok innych pieśni patriotycznych takich jak np. „Boże, coś Polskę”, „Warszawianka” i „Rota” był on jedną z najpopularniejszych utworów „ku pokrzepieniu serc” w okresie zaborów.

Po I wojnie światowej „Mazurek Dąbrowskiego” został uznany za hymn odrodzonej Polski, jednak nie znalazło to odzwierciedlenia w konstytucji marcowej z 1921 roku. Zarządzenia sankcjonujące wspomniany wybór pod względem prawnym zostały wydane dopiero w drugiej połowie lat 20. XX w. 15 października 1926 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uznało wspomnianą pieśń za obowiązkową do śpiewania w szkołach. Po czterech miesiącach, okólnikiem z 26 lutego 1927 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ogłosiło „Mazurka Dąbrowskiego” hymnem narodowym.

2 kwietnia 1927 r. do hymnu dołączono nuty i oficjalnie uznano jego harmonizację, której dokonał kompozytor i dyrygent Feliks Konopasek. W porównaniu z oryginałem, w tekście pieśni nastąpiły zmiany: zrezygnowano z dwóch zwrotek (4 i 6) oraz zmieniono rymy: „nie umarła – wydarła” na „nie zginęła – wzięła”. Poza tym poprawiono tekst pod względem stylistycznym.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne pozostawiły „Mazurka Dąbrowskiego” w niezmienionej formie. Zapis o obowiązującym hymnie narodowym znalazł się w konstytucji PRL, która weszła w życie 22 lipca 1952 roku. 31 stycznia 1980 r. tekst i nuty hymnu w harmonizacji Kazimierza Sikorskiego zostały zatwierdzone przez Sejm RP w ustawie o godle, barwach i hymnie.

W rodzinnym dworku Józefa Wybickiego w Będominie znajduje się Muzeum Hymnu Narodowego – oddział gdańskiego Muzeum Narodowego. Jest to jedyna tego typu placówka muzealna na świecie.

(pap/bsc)