Minęło 20 lat od premiery „Dnia świra” w reżyserii Marka Koterskiego

– „Dzień świra” to film o bólu istnienia następnych pięciu minut – mówił reżyser Marek Koterski. 20 lat temu, 7 czerwca 2002 r., odbyła się premiera kultowego obrazu z Markiem Kondratem w roli Adama Miauczyńskiego.

„Dzień świra” powstał na kanwie napisanej przez Marka Koterskiego sztuki teatralnej pod tym samym tytułem. Głównym bohaterem jest Adam, a właściwie Adaś Miauczyński. To samotny, sfrustrowany, rozwiedziony i mieszkający w pojedynkę 49-letni nauczyciel języka polskiego. Jest zawiedziony swoim życiem, niespełnionymi marzeniami i utraconą miłością. Jednocześnie bardzo kocha jedynego syna i stara się uchronić go przed powtórzeniem jego własnego losu.

W roli głównej wystąpił Marek Kondrat, w pozostałych tacy aktorzy, jak m.in: Andrzej Grabowski (sąsiad Adasia), Janina Traczykówna (matka Adasia), Michał Koterski (syn Adasia), Joanna Sienkiewicz (była żona Adasia) oraz Monika Donner-Trelińska (miłość Adasia).

Postać Miauczyńskiego to stały bohater filmów Koterskiego. Stanowi niejako alter ego samego reżysera, a „Dzień świra” jest kolejnym filmem opowiadającym jego losy. Pierwszym był „Dom wariatów” (1984), w którym podobnie jak tutaj główną rolę zagrał Kondrat. Na przestrzeni lat byli różni Miauczyńscy. W postać tę wcielali się m.in. Cezary Pazura w „Nic śmiesznego” (1995), Andrzej Chyra we „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” (2006), Adam Woronowicz w „Baby są jakieś inne” (2011), czy też sam syn reżysera – Michał Koterski w „7 uczuć” (2018). Wszyscy jednak w pewien sposób połączeni są wspólnym mianownikiem.

„Dzień świra” filmem wszech czasów

W 2014 r. obraz Koterskiego został zwycięzcą plebiscytu „Kino Wolność” na najlepszy film 25-lecia, przeprowadzonego wśród internautów i słuchaczy radiowej Trójki. W raporcie Uniwersytetu SWPS dla Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego w 2021 r. odnotowano, że badani wskazali „Dzień świra” jako polski film wszech czasów.

W roku 2020 natomiast filmowi eksperci ze stowarzyszenia „Słowo i Film” oraz Narodowego Centrum Kultury wybrali najlepsze polskie filmy ostatnich 30 lat. Wygrał „Dzień świra”. Trudno mówić tu o przypadkowym wyborze, bowiem wśród 110 ekspertów polskiego kina znalazło się 61 krytyków i dziennikarzy filmowych, 39 akademików i badaczy oraz 10 ekspertów. Głosowali m.in. Janusz Wróblewski, Tadeusz Lubelski, Tadeusz Sobolewski, Michał Oleszczyk, Magdalena Miśka-Jackowska i Anna Osmólska-Mętrak.

Koterski w swoim filmie przedstawia karykaturalną, ale niezwykle trafną diagnozę społeczeństwa polskiego. Mimo że akcja dzieje się na początku XXI wieku, to w wielu aspektach pozostaje aktualna. „Jestem poruszony, że ten film przetrwał taką próbę czasu” – wyznał w jednym z wywiadów Michał Koterski, odtwórca roli Sylwusia, syna Adasia.

Autor: M. Wyderka
Redakcja: K. Ośko