Tym żył świat w 2023 roku

Dobiegł końca 2023 rok. Czym w tych 365 dniach żył świat? Wojna w Ukrainie, konflikt izraelsko-palestyński, rozszerzenie NATO czy reforma Unii Europejskiej – to główne tematy, które chcemy poruszyć w podsumowaniu minionego roku.

Wojna w Ukrainie

Od 24 lutego 2022 roku, czyli już od prawie dwóch lat, obywatele Ukrainy giną w wyniku nieuzasadnionej rosyjskiej agresji. Szacuje się, że życie straciło około 70 tysięcy ukraińskich żołnierzy. Liczba zabitych cywilów to kilkanaście tysięcy. Zniszczone domy, fabryki, ostrzelane szpitale – to bilans rosyjskiego okrucieństwa, które niestety cały czas rośnie.

Giną też rosyjscy żołnierze – życie straciło ponad 300 tysięcy z nich – ale to kremlowskich władz nie zniechęca. Rosji wciąż udaje się eksportować ropę naftową, a rosyjska gospodarka nadal jest zdolna produkować rakiety i czołgi.

Nie spełniły się oczekiwania związane z jednodniowym buntem Jewgienija Prigożina. Nie spełniły się też nadzieje na spektakularny sukces ukraińskiej kontrofensywy. Ile ta wojna może jeszcze potrwać – o tym opowiedział Tadeusz Baryła, ekspert z Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.

Trudno też zrozumieć stanowisko Węgier, które po prostu blokują finansową pomoc Unii Europejskiej dla Ukrainy. Warto to przypominać – Ukraińcy walczą nie tylko za siebie, ale za całą Europę.

Rozszerzenie NATO

Ubiegły rok przyniósł rozszerzenie NATO. To chyba jedyny pozytywny efekt agresji Rosji na Ukrainę.

Sojusz Północnoatlantycki powstał w 1949 roku jako przeciwwaga państw Zachodu dla Związku Radzieckiego i jego państw satelickich. Początkowo tworzyły go państwa Europy Zachodniej i USA. W 1952 roku dołączyła Turcja, a w 1999 – zaczęły dołączać państwa Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polska.

Bardzo długo neutralność zachowywały dwa państwa skandynawskie – Finlandia i Szwecja. Wprawdzie współpracowały z NATO, ale dopiero w 2022 roku, po rozpoczęciu wojny, zapadła polityczna decyzja o przystąpieniu do Sojuszu. Ówczesna minister spraw zagranicznych Szwecji Ann Linde mówiła tak.

4 kwietnia 2023 r. to formalna akcesja Finlandii do NATO. Sojusz liczy łącznie 31 państw. Podczas uroczystości przyjęcia Finlandii sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg mówił, że to moment historyczny.

Prezydent Finlandii Sauli Niinisto dodawał, że skorzystają obie strony.

Niestety, radość z przyjęcia Finlandii psuje brak zgody niektórych państw NATO na przyjęcie Szwecji. Nie zgadzała się Turcja, zarzucająca Szwedom wspieranie kurdyjskich organizacji uznawanych przez Ankarę za terrorystyczne. Wydaje się jednak, że niebawem Turcy zgodę wyrażą. Pozostają jeszcze Węgry – to drugi w ubiegłym roku przykład ich niezrozumiałego, prorosyjskiego zachowania. To węgierski rząd blokował ostatni pakiet unijnej pomocy finansowej dla walczącej Ukrainy. Blokuje również natowskie aspiracje Szwecji.

Izrael i Hamas

7 października 2023 roku Hamas zaatakował Izrael. I był to atak, jakiego dotąd nie widziano. Terroryści zaatakowali rakietami ze Strefy Gazy, a następnie weszli na terytorium Izraela. Mordowali nie tylko żołnierzy, ale przede wszystkim cywilów – izraelskie dane mówią o 1 300 ofiarach. Ponad 200 osób uprowadzono.

Izrael odpowiedział atakiem na Strefę Gazy – w sposób w ocenie wielu absolutnie niewspółmierny. Ostatnie szacunki mówią o 20 tysiącach zabitych Palestyńczyków i kolejnych kilkudziesięciu tysiącach rannych. Atakowano domy, a nawet szpitale. Według ONZ pół miliona Palestyńczyków głoduje.

Co najgorsze – to wszystko w żaden sposób nie pomaga Palestyńczykom zyskać własnego państwa, a Izraelowi – zapewnić swoim obywatelom długoterminowego bezpieczeństwa. Po co był ten atak – i jakie może mieć skutki – o tym dr Magdalena Kumelska-Koniecko z Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Może mieć negatywne skutki nie tylko dla tego regionu, ale pośrednio dla całego świata.

Rozwój AI

W obliczu nieustannie rozwijającej się technologii sztuczna inteligencja stała się tematem rozmów na całym świecie – od sal konferencyjnych po kuchenne stoły. W 2023 roku AI nie była już tylko futurystyczną wizją, ale codzienną rzeczywistością, która kształtuje sposób, w jaki pracujemy, uczymy się i żyjemy. Co przyniósł ten rok w rozwoju sztucznej inteligencji? Opowiedział medioznawca dr Miłosz Babecki z Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWM.

Poprosiliśmy ChaGPT w wersji 4.0, by stworzył nam listę najważniejszych wydarzeń roku 2023. To pytanie zadaliśmy mu oczywiście pod koniec grudnia. Stworzył długą listę, która opierała się głównie na zaplanowanych wydarzeniach, takich jak międzynarodowe targi, rocznice powstania różnych organizacji międzynarodowych i uroczystościach. Dostępny ogólnie ChatGPT, mimo naszych próśb, nie stworzył jednak listy na wzór redakcyjnego podsumowania roku.

Reforma Unii Europejskiej i pakt migracyjny

Rok 2023 to prace nad bardzo istotnymi dokumentami dotyczącymi funkcjonowania Unii Europejskiej. Zaczęły się próby reformowania Unii. W największym skrócie – Wspólnota – według autorów tych propozycji – miałaby odejść do zasady jednomyślności państw. Niemiecki eurodeputowany Daniel Freund przekonywał, że odejście od tej zasady pozwoli lepiej walczyć ze zmianami klimatu, korupcją czy rajami podatkowymi.

Zniesienie jednomyślności to nie koniec. Miałaby zmaleć liczba unijnych komisarz – czyli nie każdy kraj miałby już swojego komisarza. Unia zyskałaby wyłączne kompetencje w kwestiach związanych z ochroną środowiska, wzrosłaby też jej rola w decydowaniu o sprawach związanych ze sprawiedliwością czy obronnością. Jak widać – zmiany daleko idące. Tak daleko, że sceptyczna wobec nich jest nie tylko polska opozycja, ale także premier Donald Tusk.

Na razie Parlament Europejski przyjął sprawozdanie komisji konstytucyjnej w sprawie zmian, ale do ich wdrożenia droga bardzo daleka. Wymagałoby to nawet przeprowadzenia referendów w niektórych państwach i na razie wydaje się mało realne.

Dużo bliżej jest natomiast unijny pakt migracyjny. Zakłada m.in. mechanizm solidarnościowy z państwami borykającymi się z kryzysem migracyjnym. Poseł PiS Robert Gontarz twierdził, że zaleją nas uchodźcy.

Senator PO Jerzy Wcisła odpowiedział, że pakt migracyjny niczego takiego nie spowoduje.

Pakt migracyjny zakłada też bardziej restrykcyjne przepisy azylowe, większe możliwości odsyłania migrantów, lepszą kontrolę granic oraz kontrolę osób, które wjadą na teren Unii. Na razie w tej sprawie udało się wypracować porozumienie między Parlamentem Europejskim, Komisją Europejską i państwami członkowskimi. Ostateczne przyjęcie nowych przepisów przez kraje Unii i europarlament ma nastąpić w pierwszych miesiącach tego roku, a problem jest coraz poważniejszy. W ubiegłym roku nielegalnie do Europy przedostało się ponad 350 tysięcy osób. To oznacza kilkunastoprocentowy wzrost w porównaniu z rokiem 2022.

Autor: A. Piedziewicz/M. Lewiński
Redakcja: M. Rutynowski