„Wawrzyn” po raz dwunasty

Już po raz dwunasty ogłoszono piątkę nominowanych do „Wawrzynu” – Literackiej Nagrody Warmii i Mazur. Nagroda stała się trwałym i ważnym elementem kultury naszego regionu, sama zaś ceremonia jej wręczenia – wydarzeniem dużego formatu. Mogą do niej kandydować książki wydane w roku poprzedzającym, związane z Warmią i Mazurami problematyką, osobą autora bądź miejscem wydania. Kandydatów zgłaszają dziennikarze, wydawcy, bibliotekarze oraz czytelnicy. Jury pod przewodnictwem Andrzeja Marcinkiewicza z roku na rok ma coraz większy problem – w tegorocznej edycji musiało wybierać spośród dwustu pięćdziesięciu tytułów spełniających kryteria. Wśród dotychczasowych laureatów „Wawrzynu” widzimy m.in. pisarzy takiej miary jak Erwin Kruk, Kazimierz Orłoś, Kazimierz Brakoniecki, Tomasz Białkowski, Mariusz Sieniewicz.

A w nominowanej piątce prawie pełne spectrum literatury – poezja, eseje, reportaże i proza. W prozie nastąpił w ostatnich kilku latach prawdziwy wysyp tematów warmińsko-mazurskich. Niestety, najczęściej w popularnej, lukrowanej wersji, gdzie przystojna czterdziestolatka „po przejściach” znajduje życiowy azyl na mazurskiej prowincji, mazurskie wsie zamieszkują – rzecz jasna – naukowcy i artyści, a luki fabularne zapełnia się przepisami na domowe nalewki. Dwie nominowane powieści, mimo że z pewnością należące do literatury popularnej, wyraźnie odbijają się od tego tła.

„Nawrócenie wiedźmy” Joanny Żamejć to powieść, rozgrywająca się w Prusach w XIV wieku. Silny posmak fantasy i jego splot z faktami historycznymi oraz – co ciekawe – z wątkiem feministycznym, stanowi o atrakcyjności tej książki, recenzowanej już bardzo pozytywnie w internecie. Historia jako temat szuka nowoczesnego wyrazu i znajduje go właśnie w „Nawróceniu wiedźmy”. Z kolei „Mazur” Jerzego Woźniaka to dynamiczna, pełna zwrotów opowieść z czasów ostatniej wojny, dotycząca dawnego pogranicza prusko-polskiego, okolic Szczytna czyli Ortelsburga. Mimo przygód i sensacyjnych epizodów, fabuła Woźniaka niesie też humanistyczne, łamiące stereotypy przesłanie, dotyczące ludzkich relacji między Polakami i Niemcami.

Poezja – to najnowszy zbiór wierszy Erwina Kruka pt. „Nieobecność”. Doskonała literatura, pełna dramatyzmu, lirycznego napięcia, wewnętrznych rozterek, ale też językowego lśnienia. Nie da się jej określić krótkim zdaniem komentarza, trzeba ją czytać. Nawet nie czytać – obcować. Zawsze się zastanawiam, dlaczego ten wielki pisarz, ostatni Mazur mówiący po polsku mazurskim głosem, znajduje się na uboczu, poza bieżącym dyskursem kultury, często miałkim i poświęconym sprawom mało istotnym.

Eseistykę reprezentuje „Miasto wewnętrzne” Marcina Cieleckiego, najbardziej utalentowanego olsztyńskiego pisarza młodszego pokolenia, znanego przedtem jako autora kilku dostrzeżonych w kraju tomików wierszy. „Miasto wewnętrzne” to dla mnie z jednej strony rodzaj pasji moralnej, ale z drugiej – spokojne rozważanie samego siebie i własnej duchowości w kontekście dzisiejszego świata. Religijność, w której jasny komunikat od Boga trafia w skomplikowaną naturę współczesnego człowieka.

Nominowaną piątkę „Wawrzynu” zamyka zbiór pt. „Zaduch. Reportaże o obcości” Marty Szarejko, publicystki znanej też z książki „Odwaga jest kobietą”. Autorka porusza niezmiernie ważny, choć niedoceniany w publicznej debacie temat migracji z prowincji do dużych miast. Mówi się o nim niewiele, najczęściej z kpiną, tyle co o tzw. „słoikach”. Tymczasem jest to dziś jeden z najważniejszych procesów toczących się w naszym społeczeństwie. Nielicznym niesie życiowy sukces, ale też mnóstwo rozczarowań, ludzkich tragedii. Jego skutki będą odczuwalne przez dziesiątki lat.

Wręczenie „Wawrzynu” – Literackiej Nagrody Warmii i Mazur oraz Nagrody Czytelników na podstawie głosowania w internecie – 18 maja.

 

Włodzimierz Kowalewski