Wybory coraz bliżej. Zobacz, jakie kompetencje ma prezydent Polski

Już w najbliższą niedzielę wybierzemy nowego prezydenta Polski. Przypominamy najważniejsze kompetencje głowy państwa.

Zgodnie z Konstytucją, prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej. To oznacza, że właśnie on reprezentuje nasz kraj w relacjach międzynarodowych. Ale uwaga, nie może tego robić całkowicie samodzielnie, konieczna jest współpraca w rządem.

Pokazały to choćby wyroki Trybunału Konstytucyjnego dotyczące tego, kto ma reprezentować Polskę podczas posiedzeń przedstawicieli państw Unii Europejskiej.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w tej kwestii było takie, że to prezes rady ministrów określa skład delegacji i jest upoważniony do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa polskiego. Natomiast nie wyklucza to możliwości udziału w szczytach Rady Europejskiej również prezydenta, natomiast prezydent powinien uzgodnić to z prezesem rady ministrów

– przypomniał politolog profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Waldemar Tomaszewski.

Druga kluczowa rola prezydenta to zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi. Ale nie robi tego samodzielnie, tu także musi współpracować z rządem. W czasie pokoju zwierzchnictwo sprawuje za pośrednictwem ministra obrony, zaś w czasie wojny za pośrednictwem naczelnego dowódcy.

Tylko prezydent może mianować żołnierzy i policjantów na pierwsze stopnie oficerskie oraz na stopnie generalskie. Mianowanie na stopnie generalskie dotyczy też innych służb mundurowych, ale robi to na wniosek właściwego ministra. Oznacza to, że bez takiego wniosku prezydent nikogo nie mianuje. Z drugiej strony, bez zgody prezydenta żaden oficer nie zostanie generałem.

Są też sprawy, w których prezydent decyduje samodzielnie. To np. prawo łaski. W Polsce darować karę skazanej osobie może tylko właśnie głowa państwa. Wprawdzie procedura przewiduje zasięgnięcie opinii sądu, który wydał wyrok oraz prokuratora generalnego, ale te opinie nie są wiążące.

Żaden inny organ nie ma wpływu na treść decyzji czy postanowienia Prezydenta RP. Oznacza to, że prezydent podejmuje autonomiczną decyzję, wobec kogo stosuje łaskę i jaki dokładnie zakres ta łaska ma

– wyjaśnił konstytucjonalista profesor UWM Marcin Dąbrowski.

Wyjątkiem są jedynie osoby skazane przez Trybunał Stanu. Tu Konstytucja jasno mówi, że nie można zastosować wobec nich prawa łaski.

Prezydent pełni też kluczową rolę w procesie stanowienia prawa w Polsce. Żadna ustawa nie wejdzie w życie bez podpisu głowy państwa, a jego weto trudno jest obalić – wymaga to większości 3/5 głosów w Sejmie. To oznacza, że weto prezydent jest trudniej obalić, niż weto Senatu. Prezydent może też proponować własne projekty ustaw, gdyż posiada inicjatywę ustawodawczą.

Prezydent ma również bardzo duży wpływ na obsadzanie kluczowych urzędów w Polsce. Po wyborach parlamentarnych to on desygnuje kandydata na premiera. Powołuje m.in. sędziów, pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, czy prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tylko prezydent może też złożyć do Sejmu wniosek o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego, ma również wpływ na skład Rady Polityki Pieniężnej, czy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Posłuchaj relacji Andrzeja Piedziewicza

Autor: A. Piedziewicz
Redakcja: B. Świerkowska-Chromy