85 lat temu wybuchła II wojna światowa. Zginęło w niej co najmniej 60 milionów ludzi

85 lat temu, 1 września 1939 roku o świcie, wojska niemieckie zaatakowały Polskę. Tak rozpoczęła się II wojna światowa, największy i najkrwawszy konflikt w historii.

Uroczystości rocznicowe odbyły się w kilku miastach na Warmii i Mazurach. W Olsztynie rozpoczęły się w południe. Włączone zostały syreny alarmowe, a lokalne władze złożyły kwiaty i zapaliły znicze pod Pomnikiem Armii Krajowej. W Ostródzie odprawiona została msza w kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Następnie przed Pomnikiem Pamięci Suwerenności i Niepodległości RP odbył się apel poległych z udziałem żołnierzy z batalionu czołgów 20. Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej. W Ełku uroczyste obchody rocznicy rozpoczęła msza w kościele Najświętszego Serca Jezusowego. Następnie rozpoczęły się uroczystości przed Pomnikiem Bohaterskim Żołnierzom Września. Towarzyszyła im Wojskowa Kompania Honorowa wystawiona przez Dywizjon Rakiet 1. Brygady Rakiet z Garnizonu Orzysz. Częścią ełckich obchodów będą także wieczorne (od godziny 19) XVI Koncerty Muzyki Organowej i Kameralnej w sali widowiskowej Ełckiego Centrum Kultury.

Choć powszechnie uznaje się, że niemiecką inwazję rozpoczął ostrzał pancernika szkolnego Schleswig-Holstein, polskiej enklawy na terenie Wolnego Miasta Gdańska, Westerplatte. Dziś wiemy, że jeszcze przed atakiem na Westerplatte Niemcy uderzyli w innych miejscach. Zbombardowali m.in. Wieluń. Miasto nie miało znaczenia wojskowego, bombardowanie miało jedynie wywołać panikę wśród cywilów, co było jedną z pierwszych niemieckich zbrodni wojennych.

Na wybuch wojny przygotowane było Polskie Radio. Kilka dni przed 1 września, spiker Józef Małgorzewski nagrał komunikat specjalny informujący o rozpoczęciu inwazji. Tuż po tym, gdy na Polskę spadły pierwsze bomby, Zbigniew Świętochowski zerwał plombę z szafy pancernej z której wyjął płytę z nagranym komunikatem. Później na antenie Polskiego Radia padły słynne słowa.

A więc wojna. Z dniem dzisiejszych wszelkie sprawy i zagadnienia schodzą na plan dalszy. Całe nasze życie prywatne i publiczne przestawiamy na plan dalszy. Weszliśmy w okres wojny

– powiedział spiker Polskiego Radia.

Sam Józef Małgorzewski, gdy jego słowa brzmiały jeszcze na antenie Polskiego Radia, był już w terenie, skąd chwilę później nadawał relacje z pierwszych chwil II wojny światowej w Warszawie.

To było już po nalocie. Rozmawiałem z żołnierzami, byli pełni entuzjazmu, powiedzieli, że nie taki diabeł straszny. Strącili jeden samolot, jeden uszkodzili, resztę przepędzili, także szkody były stosunkowo niewielkie

– wspominał po latach na antenie Polskiego Radia Józef Małgorzewski.

Choć polscy żołnierze stawiali twardy opór, to nie byli w stanie zatrzymać niemieckiego blitzkriegu. 3 września zakończyła się bitwa o granicę, już 8 września niemieckie czołgi dotarły pod Warszawę i rozpoczęło się oblężenie stolicy. 17 września do Polski wkroczyła Armia Czerwona co ostatecznie przekreśliło jakiekolwiek szanse na zwycięstwo w wojnie obronnej.

Kampania wrześniowa zakończyła się 6 października, gdy broń złożyły ostatnie regularne polskie oddziały. Wcześniej razem z rządem część żołnierzy przedostała się do Rumunii, skąd następnie trafili do Francji, na kolejny, lecz nie ostatni dla nich front II wojny światowej. Działania zbrojne objęły prawie wszystkie kontynenty. Trwały 6 lat i jeden dzień. Szacuje się, że w wyniku II wojny światowej zginęło co najmniej 60 milionów ludzi, choć ta liczba prawdopodobnie jest znacznie wyższa. W większości byli to cywile.

Autor: IAR / K. Kantor
Redakcja: K. Ośko