Zakonserwowano listy z Archidiecezji Warmińskiej. Jest tam korespondencja polskich królów

Korespondencja m.in. króla Augusta II, generała Poczt Pruskich z Gdańska i bpa warmińskiego Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka, pochodząca ze zbiorów Archiwum Archidiecezji Warmińskiej została poddana konserwacji. To kolejna część bogatego zbioru listów stanowiących dziedzictwo kulturowe historycznej Warmii.

Jak poinformował dyrektor Archiwum Archidiecezji Warmińskiej ks. prof. Andrzej Kopiczko, placówka realizuje różne programy mające na celu zabezpieczenie przechowywanej spuścizny, stanowiącej nieocenione dziedzictwo kulturowe i intelektualne historycznej Warmii.

Archiwum w swoich zbiorach przechowuje akta kancelarii biskupiej od początku XVI w., podobnie protokoły powizytacyjne, księgi metrykalne, dokumenty pergaminowe i bardzo obszerną korespondencję od końca XV w. Ta ostatnia liczy prawie 200 tomów, co – zakładając, że w jednym znajduje się około 300 listów – daje imponująca liczbę prawie 60 tysięcy.

Jak dodał, jest to zasób, którym może pochwalić się niewiele archiwów w Polsce. Wśród najcenniejszej korespondencji są różne pisma i listy królów polskich oraz najwyższych urzędników dworu królewskiego (kanclerzy, marszałków, hetmanów, referendarzy, pisarzy polnych), księcia pruskiego, prymasów Polski i biskupów z wielu diecezji, a także rodzin magnackich i szlacheckich.

Ks. prof. Kopiczko powiedział , że dokumenty zostały sporządzone w różnych językach; dominuje łaciński, ale też jest korespondencja w jęz. niemieckim, włoskim, francuskim i polskim. Listy dotyczą spraw o randze dyplomatycznej oraz relacji międzysąsiedzkich, rodzinnych, prywatnych.

Do konserwacji, którą obecnie przeprowadzono (w 2021 r.), dzięki finansowaniu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, wytypowano osiem jednostek akt, w których zebrano listy różnych osób, kierowane do Warmińskiej Kapituły Katedralnej we Fromborku w latach 1698-1735

Większość tego okresu przypada na III wojnę północną, w której wojska szwedzkie zaatakowały także Polskę i dokonały wielkich spustoszeń na Warmii. W poddanej konserwacji korespondencji są liczne pisma dotyczące płaconych wówczas kontrybucji i innych danin na utrzymanie wojska. Dwa listy zostały sygnowane przez króla Augusta II, w tym jeden po polsku, ale są też pisma referendarzy koronnych i kanclerzy czy marszałka generalnego ziem pruskich.

Jak ocenił ks. prof. Kopiczko, ewenementem jest list generała Poczt Pruskich (czyli poczmistrza polskiej poczty królewskiej) z Gdańska Wawrzyńca de Sardy. Są też listy burgrabiów fromborskiego i pieniężeńskiego, z pieczęcią miasta Pieniężno.

Jeden z tomów obejmuje korespondencję kanonika fromborskiego Ludwika Fantoniego juniora, który uchodził za doskonałego znawcę prawa kanonicznego i w latach 1697-1737) przebywał w Rzymie, gdzie bronił prawa Warmii – jej niezależności i specyficznego statusu w ówczesnej Rzeczpospolitej.

Nietypowy jest też tom z korespondencją biskupa Krzysztofa Jana Andrzeja Szembeka, choć jego listy pojawiają się też w innych poszytach. Pełnił najpierw urząd ordynariusza diecezji chełmskiej (1713-19), potem przemyskiej i od 1724 r. warmińskiej.

Na szczególną uwagę zasługują listy związane z jego nominacją na Warmię. W tej sprawie pismo do króla Augusta II wysłała Kapituła. Jest list o rezygnacji z kanonikatu przez Dominika Sienińskiego, by godność tę mógł objąć Szembek, co było warunkiem nominacji na biskupstwo warmińskie. Czasem tytułowano go: „Wysoko urodzony Graffie i Wysoko wysłowiony Mości Panie Biskupie

– podkreślił ks. prof. Kopiczko.

Dokładne zbadanie treści listów jest możliwe teraz, po przeprowadzonej konserwacji. Wcześniej były w stanie posuniętej destrukcji wskutek złych warunków przechowywania w czasie i po II wojnie światowej. Dopiero po zbudowaniu nowego gmachu w Olsztynie w 1977 roku można było je zabezpieczyć, a obecnie także w większym zakresie udostępnić czytelnikom – powiedział PAP dyrektor Archiwum Archidiecezji Warmińskiej.

Autor: A. Libudzka (PAP)
Redakcja: B. Świerkowska-Chromy